
ถ้ำจอมพล ตั้งอยู่ที่ตำบลจอมบึง อำเภอจอมบึง ในบริเวณสวนรุกชาติจอมพล ติดกับมหาวิทยาลัยราชภัฎหมู่บ้านจอมบึง ห่างจากตัวเมืองราชบุรีประมาณ 30 กิโลเมตร ถ้ำจอมพล เป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญของจังหวัดราชบุรี ในอดีตมีพระมหากษัตริย์หลายพระองค์ทรงประพาสและทอดพระเนตรถ้ำจอมพลนี้เริ่มตั้งแต่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๕ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๖ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชรัชกาลที่ ๙ และสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชสยามกุฏราชกุมาร
ด้านในสุดของถ้ำเป็นห้องโถงที่มีเพดานถ้ำทะลุเป็นช่องกว้างมีแสงสว่างสอดส่องลงมากระทบเนินที่ประดิษฐาน พระพุทธรูปปางลีลาและพระพุทธรูปปางไสยาสน์ที่มีผู้สร้างขึ้น พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้า เจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่6)ได้เคย เสด็จประพาสถ้ำจอมพลในคราวที่ทรงนำกองพลเสือป่ามาซ้อมรบในบริเวณท้องที่จังหวัด ราชบุรีและต่อมาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราชพร้อมด้วยสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถและสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ได้เสด็จฯ ประพาส โดยได้ทรงปลูกต้นสัก ต้นกัลปพฤกษ์ และ ต้นนนทรีไว้เป็นที่ระลึกที่บริเวณหน้าถ้ำด้วยหลังจากนั้น สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎ ราชกุมาร ก็ได้เสด็จฯ ประพาสถ้ำละเสวยพระกระยาหารกลางวันที่บริเวณสวนรุกขชาติถ้ำจอมพล ในคราวเสด็จ พระราชดำเนินวางศิลาฤกษ์อาคาร โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช จอมบึง ซึ่งปัจจุบันยังคงปรากฏพระปรมาภิไธย ย่อว่า จปร ภปร และ มวก อยู่บริเวณผนังปากทางเข้าถ้ำ
ภาพโดย http://www.teethiao.com

บนภูเขาแห่งนี้กลับมีสถานที่ที่น่าสนใจอีกมากมาย โดยเฉพาะบนยอดเขางูนั้นคือที่ตั้งของถ้ำฤาษี ที่บริเวณปากทางเข้าโดดเด่นด้วยรอยพระพุทธรูปขนาดใหญ่ นั่งห้อยพระบาทในปางแสดงธรรมเทศนาจำหลักบนผนังอันเป็นศิลปะสมัยทวารวดี (ราวพุทธศตวรรษที่ 11-13) หรือที่รู้จักกันทั่วไปว่า พระพุทธฉายถ้ำฤาษีเขางู ว่ากันว่าในยุคสมัยที่มีการสร้างพระพุทธรูปองค์นี้น่าจะ ตรงกับสมัยคุปตะของอินเดียว เนื่องจากบริเวณรอยพระบาทมีจารึกอักษรอินเดียใต้อ่านว่า บุญ วระ ฤษี ศรีสมาธิคุปฺต หมายถึงชื่อบุญพระฤษีคุ้มครองสมาธิ ณ เขางู และเมื่อเดินเข้าไปภายในถ้ำ จะพบกับพระพุทธรูปหินทรายศิลปะสมัยอยุธยาจำนวนมาก นอกจากนี้ ใกล้ๆ กันกับถ้ำฤาษี สามารถเดินไปสักการะรอยพระพุทธบาทจำลองที่ทำด้วยศิลาแลง รอยพระพุทธบาทนี้สร้างขึ้นเมื่อใด ไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัด หากก็ยังคงมีผู้ศรัทธาเดินทางไปสักการะอยู่เป็นนิจ ขณะเดียวกันบนเขางูยังมีอีกถ้ำหนึ่งที่น่าสนใจไม่แพ้กัน นั่นคือ ถ้ำฝาโถ ซึ่งอยู่ห่างจากถ้ำฤาษีไปทางตะวันตกราว 250 เมตร นอกจากชิ้นส่วนของพระพุทธรูปหินทราย ที่พบภายในถ้ำเป็นจำนวนหลายองค์แล้ว ถ้ำนี้ยังมีไฮไลต์อยู่ที่ภาพพระพุทธรูปปางไสยาสน์ขนาดใหญ่ ที่มีประภามณฑลหลังพระเศียรเหนือขึ้นไปเป็นภาพเทพชุมนุม และภาพปูนปั้นรูปต้นไม้ ด้านทิศเหนือเป็นการ สลักพระสาวกสององค์












